Depremler ve Faylar
Hareket eden levhalar birbirleri üzerine kuvvet uygularlar. Bu kuvvet yerkabuğundaki
kayaçların direnç göstermesi yüzünden belli bölgelerde enerji birikimine yol açar.
Bu enerji, kayaçların kırılma sınırını aştığı anda da kırılma (faylanma) olur ve biriken
enerji açığa çıkar. Levha hareketleri yüzünden birikmiş gerilme enerjisinin aniden
boşalmasına deprem diyoruz. (Ayrıca aktif volkanların içindeki hareketlilik nedeniyle
oluşan ve yapıları farklı olan küçük depremler de vardır.)
Çöküntü: İki normal faylanma arasındaki bloğun çökmesi sonucu oluşur
Yükselti: İki normal faylanma arasında yüksekte kalan bloğa denir
Deprem sırasında açığa çıkan enerji, ses veya su dalgalarına benzeyen ve sismik
dalgalar adı verilen dalgalar ile yayılır. Bu dalgalardan Cisim Dalgaları, P dalgaları
ve S dalgaları olarak ikiye ayrılır. P dalgaları, en hızlı yayılan bu yüzden deprem
kayıt aletlerinde (sismograf) en önce görülen dalgalardır. P dalgalarında, titreşim
hareketi yayılma doğrultusu ile aynıdır. Daha yavaş yayılan S dalgaları, kayıt
aletlerinde ikincil olarak görülen ve titreşim hareketi yayılma doğrultusuna dik
olan dalgalardır. S dalgaları sıvı içinde yayılamazlar. Yüzey Dalgaları ise Cisim
Dalgaları’na göre daha yavaş yayılırlar ancak genlikleri daha büyüktür. Hızı daha
fazla olan Love ve genliği daha büyük olan Rayleigh dalgaları olarak ikiye ayrılırlar.
Yapılarda yıkıma yol açan dalgalar S dalgaları ile yüzey dalgalarıdır
Deprem sırasında yer yüzeyinde de çeşitli değişimler gözlenir:
Yüzey Kırıkları: Deprem odağı eğer yüzeye yakınsa yüzeyde de kırılmalar görülür.
Heyelanlar, Çökmeler: Sağlam olmayan zeminlerde, sismik dalgalar nedeniyle
toprak hareket eder.
Çamur Akıntıları: Yeraltı sularının harekete geçmesiyle oluşur.
Zemin Sıvılaşması: Suya doygun zeminler sismik dalgalar nedeniyle sıvı gibi davranır.
Tsunamiler: Okyanus kıyılarında dev deniz dalgaları oluşur.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder